Zrównoważony rozwój w konstrukcji okien: czy powłoki bez substancji czynnych są rozwiązaniem?

Panie Troppmair, w jakim stopniu właściwie środki ochrony drewna są konieczne w lakierowaniu okien?

W zasadzie drewno dzięki polakierowaniu wysokiej jakości lakierem jest już bardzo dobrze chronione: bariera fizyczna zapobiega wnikaniu organizmów niszczących drewno. Poza tym wilgotność drewna jest tak niska, że nie stanowi pożywki np. dla grzybów. Wszystko to działa, dopóki film lakierniczy w pełni pokrywa drewno i jest nieuszkodzony. Jeśli jednak tak nie jest, na przykład wskutek uszkodzenia podczas montażu lub niekorzystnej sytuacji montażowej, drewno jest narażone na ataki. Skutkiem tego są uszkodzenia i przebarwienia spowodowane przez grzyby i siniznę. Aby temu zapobiec, okna drewniane według normy muszą być zasadniczo zaimpregnowane środkiem ochrony drewna.

Czy te środki ochrony drewna są szkodliwe dla zdrowia?

Przynajmniej jeśli chodzi o powłoki okienne firmy ADLER, to mogę zdecydowanie wykluczyć zagrożenie dla zdrowia. Po pierwsze chodzi o bardzo nowoczesne środki ochrony drewna, które są stosowane tylko w bardzo małych ilościach. Po drugie substancje czynne w naszych systemach znajdują się tylko w impregnacie i są okryte lakierem nawierzchniowym. Dlatego substancja czynna nie może odparować do powietrza w pomieszczeniu lub do środowiska - to zostało również sprawdzone i potwierdzone pomiarami powietrza w pomieszczeniu. Jednak coraz większy popyt jest na powłoki całkowicie pozbawione substancji czynnych. Powłoki okienne bez środków ochrony drewna są powracającym tematem, szczególnie w projektach budowlanych, w których priorytetem jest zrównoważony rozwój. Z tego powodu w firmie ADLER oprócz naszych standardowych systemów oferujemy również całkowicie pozbawione substancji czynnych kompozycje lakiernicze z podkładem bez biocydów Aquawood Primo TG WF - zarówno do kompozycji kryjących, jak i lazurujących oraz do powierzchni olejowanych. Oprócz tego są jeszcze powłoki o zmniejszonej zawartości substancji czynnych; zawierają znacznie zredukowaną ilość biocydu, który chroni okno przed powierzchownym rozwojem glonów i grzybów oraz pleśni. Jednak w przypadku kompozycji bez lub ze zmniejszoną ilością substancji czynnych należy zawsze wskazać na związane z tym ryzyka dla producenta.

Na czym polega to ryzyko?

Jak już wspomniano, w przypadku powłok bez substancji czynnych okno chronione jest w wystarczający sposób tylko wtedy, gdy powierzchnia jest nienaruszona. W przypadku uszkodzeń filmu lakierniczego wilgoć może wniknąć w drewno i sprzyjać rozwojowi organizmów niszczących drewno. Największe ryzyko występuje na etapie budowy: Podczas transportu, montażu okien, tynkowania i innych prac budowlanych może łatwo dojść do uszkodzeń mechanicznych, na przykład w obszarze, w którym okno łączy się z murem. Do tego dochodzi duże obciążenie wilgocią do momentu całkowitego wyschnięcia tynku i wylewki. Jeśli w tej fazie pomieszczenie nie będzie bardzo dobrze wietrzone, na przykład przy niskich temperaturach na zewnątrz w sezonie grzewczym, to wilgotność drewna może szybko wzrosnąć powyżej wartości krytycznej wynoszącej 20%. Jednak nawet po zakończeniu etapu budowy pomieszczenie musi być dobrze wietrzone a okna muszą być regularnie pielęgnowane, aby uniknąć przebarwień. Na wszystkie te zagrożenia producent okien nie ma już wpływu, może on jedynie doradzić swoim klientom - na przykład w kwestii prawidłowej pielęgnacji okna odpowiednimi produktami jak na przykład zestawem Windoor Care Set firmy ADLER. Producent okien może też zapobiegać ryzyku, stosując odpowiednio wyposażoną powłokę. Z tego powodu ochrona drewna jest również co do zasady zalecana przez normy prawne.

Jakie to normy?

Normy dla okien drewnianych nie są jednolite w Europie, ale można je z grubsza podsumować w następujący sposób: dla gatunków drewna, takich jak świerk, sosna czy jodła, które są najczęściej stosowane w konstrukcji okien, ze względu na odpowiednie klasy odporności zalecana jest ochrona drewna. Z ochrony drewna można zrezygnować jedynie w przypadku drewna odpornego z natury - oprócz europejskiego dębu są to najczęściej drewna egzotyczne, czyli nieszczególnie zrównoważona opcja. Wyjątek stanowią takie gatunki drewna jak europejski modrzew lub daglezja o zawartości drewna bielastego poniżej 5%. Ale te gatunki są odpowiednio drogie i często trudno dostępne na rynku, dlatego są rzadko stosowane. Środki ochrony drewna w przypadku okien są w wielu przypadkach nieodzowne nie tylko ze względu na funkcjonalność, ale także w odniesieniu do norm. Jednocześnie w ten sposób uniemożliwia się recykling drewnianych okien. To jest rzeczywiście niezadowalająca sytuacja, ponieważ odnawialny, ekologiczny, tworzący zdrowy klimat mieszkalny materiał, jakim jest drewno, jest właśnie predestynowany do zrównoważonego budownictwa i gospodarki o obiegu zamkniętym. Jednakże okna drewniane ze względu na sytuację prawną mogą być obecnie poddawane recyklingowi tylko w bardzo ograniczonym stopniu. W Austrii ustawodawca zabrania nawet jakiegokolwiek recyklingu lakierowanych okien drewnianych - niezależnie od tego, czy użyto środków ochrony drewna, czy nie. W Niemczech sytuacja jest nieco inna, tutaj recykling okien polakierowanych produktami niezawierającymi substancji czynnych jest w zasadzie możliwy - w teorii. Ale jak wygląda to w praktyce? Okna mają kilkudziesięcioletni okres żywotności, po którym nie da się już wykryć bez wątpliwości, jaką powłokę rzeczywiście zastosowano. Klasyczny recykling okien w ramach obecnych uregulowań jest więc trudny, istnieje co najwyżej możliwość całkowitego odnowienia okien, czyli przywrócenie ich do stanu surowego, usunięcie uszczelek, okuć, szyb i powłoki - bardzo pracochłonny proces, stosowany tylko w wyjątkowych przypadkach, np. w przypadku okien historycznych. Tym ważniejsze jest poszukiwanie nowych rozwiązań na przyszłość, aby drewniane okna nadawały się do recyklingu.

Gdzie Pan widzi takie rozwiązania?

ADLER, we współpracy z Holzforschung Austria zainicjował projekt badawczy, w ramach którego przedstawiciele biznesu, nauki i techniki dyskutują o tych kwestiach. Sprawdzamy np., czy kantówki okienne nadają się do upcyklingu na wykładziny podłogowe lub meble. Naszym zdaniem jest to jak najbardziej możliwe w przypadku okien z powłoką bez lub o zredukowanej zawartości substancji czynnych, nawet bez konieczności usuwania lakieru. Dostrzegamy również potencjał w przypadku okien z powłoką ze środkami ochrony drewna, ponieważ badania pokazały, że te substancje wnikają w drewno jedynie bardzo powierzchownie. Jednak ustawodawca jest również wezwany do działania: okna z powłoką bez substancji czynnych powinny być zasadniczo poddawane recyklingowi, co wymaga stworzenia systemów dokumentujących, jaki lakier został zastosowany do danego elementu budowlanego. Ponadto warto sprawdzić, czy w przypadku nowoczesnych środków ochrony drewna, jakie stosujemy w firmie ADLER, nie powinien być możliwy recykling do produkcji płyt wiórowych lub materiałów izolacyjnych. Czy w kontekście tych rozważań powłoki niezawierające substancji czynnych stanowią obecnie klucz do zrównoważonych konstrukcji okien? Jeśli chodzi wyłącznie o kwestię zrównoważonego rozwoju, to powłoki bez substancji czynnych są z pewnością jednym z możliwych rozwiązań, ale nie jedynym. Nie tylko dlatego, że powłoka jest tylko jednym z wielu elementów okna: czy okno z drewna egzotycznego jest bardziej zrównoważone niż to z rodzimego świerka, które jednak wymaga ochrony? Jak to wygląda z szybą i uszczelkami? Jakie materiały zostały użyte do montażu okna? Ponadto zrównoważony rozwój jest oczywiście ważnym aspektem, ale nie jedynym - również funkcjonalność i oczywiście wygląd okna muszą być trwale zagwarantowane.

Podsumowując: co poleca pan klientom?

Przede wszystkim zalecamy dobre rozważenie wszystkich wad i zalet powłoki bez substancji czynnych, szczere spojrzenie na możliwe ryzyka i omówienie ich ze zleceniodawcą, żeby jasno poinformować go również o możliwych odstępstwach od normy. Jeśli warunki ramowe - zaczynając od produkcji okien przez montaż aż po późniejszą pielęgnację - są optymalne, to okno drewniane również bez biobójczych substancji czynnych będzie dobrze chronione. We wszystkich pozostałych przypadkach pozbawionym ryzyka wyborem jest powłoka okienna z ochroną drewna, ponieważ oferuje ona tak zwany „szeroki, beztroski pakiet” - zwłaszcza że producent okien może wprawdzie zapewnić idealny proces produkcji okna, ale wszystko inne, montaż czy pielęgnacja nie leżą już w jego zakresie. Ale nieważne, na co ostatecznie zdecyduje się klient: naszą powinnością jest udostępnienie mu najwyższej jakości kompozycji lakierniczej do każdego wariantu, która spełni najwyższe kryteria jakości - od przerabiania przez odporność i wygląd powierzchni aż po ochronę środowiska.

ADLER – w naszych żyłach płynie farba

Firma ADLER, zatrudniająca około 730 pracowników, jest czołowym austriackim producentem lakierów, farb i środków ochrony drewna. Firma rodzinna, założona w 1934 r. przez Johanna Berghofera, jest obecnie prowadzona przez trzecie pokolenie, Andreę Berghofer. Każdego roku 21 000 ton lakieru opuszcza fabrykę w Schwaz i trafia do klientów w ponad 30 krajach na świecie. ADLER posiada oddziały w Niemczech, Włoszech, Polsce, Holandii, Szwajcarii, Czechach i na Słowacji; jedynym miejscem produkcji jest fabryka lakierów ADLER w Schwaz / Tyrol (A). Innowacja i zrównoważony rozwój są podstawami strategii firmy. ADLER angażuje się aktywnie w ochronę klimatu i systematycznie pracuje nad tym, aby poprawić ślad ekologiczny firmy i opracować zrównoważone rozwiązania dla swoich klientów.